درحالی‌که سال‌هاست اقدامات و برنامه‌ریزی‌های متعددی برای کاهش مهاجرت نخبگان به خارج از کشور انجام می‌شود، شواهد و مستندات مختلف بیانگر این واقعیت است که با اقدامات انجام‌شده، نه‌تنها این روند کاسته نشده، بلکه متأسفانه پدیده مهاجرت نخبگان در سال‌های اخیر به مقطع دانش‌آموزی نیز سرایت کرده است.
به‌طوری‌که همه‌ساله تعداد زیادی از دانش‌آموزان تیزهوش و استعدادهای برتر دانش‌آموزی برای ادامه تحصیل، کشور را ترک می‌کنند. واقعیت تلخی که نشان می‌دهد برخلاف ادعای مسئولان امر، مهاجرت نخبگان ایرانی نه‌تنها معکوس نشده، بلکه ابعاد تازه‌تری پیداکرده و آن‌هم سرایت این پدیده به مقطع دانش‌آموزی است که باعث گسترده شدن دایره خروج استعدادهای برتر ایرانی به خارج از کشور شده است و چنانچه این روند ادامه پیدا کند، علاوه بر هدر رفتن هزینه‌هایی که طی سال‌های تحصیل برای آموزش و تربیت این افراد صرف شده استT درعین‌حال می‌تواند ظرف چند سال آینده کشور را با بحران کمبود نیروی انسانی متخصص و ماهر که یکی از اساسی‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها محسوب می‌شود، مواجه کند.
هرچند متأسفانه چند سالی است که آمار دقیق و شفافی از میزان خروج نخبگان به خارج از کشور ارائه نمی‌شود، اما آمارهای سال‌های گذشته نشان می‌دهد که۶۲ درصد از دانش‌آموزان مدال‌آور المپیادهای علمی ایران به خارج از کشور و عمدتاً به کشورهای توسعه‌یافته دنیا چون آمریکا و کانادا مهاجرت می‌کنند و این یک تهدید جدی برای کشور محسوب می‌شود، تهدیدی که به‌جای کتمان شدن از سوی مسئولان باید مبنای برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های جدید در این حوزه قرار گیرد.
رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی معاون وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به سرایت پدیده مهاجرت نخبگان از دانشجویی به دانش‌آموزی می‌گوید: یکی از مسائل نگران‌کننده‌ای که هم‌اکنون در کشور با آن مواجهیم، مهاجرت استعدادهای برتر دانش‌آموزی به خارج از کشور است به‌طوری‌که درگذشته مهاجرت دانشجویان ما عمدتاً در دوره‌های تحصیلات تکمیلی اتفاق می‌افتاد، اما با توجه به شواهدی که در دست داریم و گزارش‌هایی که از برخی مدارسی که دانش‌آموزان نخبه در آن تحصیل می‌کنند، به دستمان رسیده؛ متأسفانه تمایل مهاجرت به خارج از کشور به رده‌های پایین‌تر رسیده است و امروز بسیاری از دانش‌آموزان ما ترجیح می‌دهند بعد از اتمام دوره متوسطه، تحصیلات خود را در خارج از کشور ادامه دهند که این بسیار جای نگرانی دارد.
او می‌افزاید: مقطع زمانی ورود دانش‌آموزان از دبیرستان به دانشگاه مهم‌ترین مقطع و دورانی است که باعث شکل‌گیری هویت جوانان می‌شود و فرصتی را فراهم می‌کند که دانش‌آموزان بیش‌ازپیش باارزش‌های جامعه ما عجین شوند. بر همین اساس به نظر می‌رسد چنانچه مهاجرت به خارج از کشور در دوران دانشجویی و پس‌ازآن انجام شود تمایل به بازگشت در آن‌ها بیشتر است، اما زمانی که هنوز هویت جوان به‌طور کامل شکل نگرفته است با خروج از کشور احتمال بازگشت او کمتر خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: البته دراین‌باره آمار دقیقی نداریم، اما در پژوهشی که در دانشگاه تهران انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که از میان متغیرهای مهمی که روی مهاجرت نخبگان و ترک کشور تأثیرگذار است عوامل فرهنگی بیش از عوامل اقتصادی دخیل است؛ بنابراین اگر در نحوه آموزش‌هایی که به این دانش‌آموزان داده می‌شود احساس تعلق به هویت ایرانی اسلامی و احساس تعهد و مسئولیت‌پذیری به جامعه‌ای که امکانات بیشتری را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد؛ تقویت شود ما کمتر شاهد خروج بی‌بازگشت نخبگان دانش‌آموزی به خارج از کشور خواهیم بود.
وی درعین‌حال با انتقاد از جداسازی دانش‌آموزان تیزهوش و دانش‌آموزان عادی در مدارس می‌گوید: جداسازی دانش‌آموزان تیزهوش از دانش‌آموزان عادی و برچسب زدن به آن‌ها به‌عنوان اشخاصی که تافته جدا بافته از اجتماع هستند، کمتر آن‌ها را با واقعیت و نیازهای جامعه درگیر می‌کند می‌تواند تبعات زیادی داشته باشد به‌طوری‌که این افراد ناخودآگاه در طول تحصیل و ورود به جامعه به دنبال شرایط راحت‌تری خواهند بود و چنانچه این شرایط برای آن‌ها فراهم نشود به کشورهایی مهاجرت می‌کنند که با سرمایه‌گذاری هنگفت این شرایط را برای جذب نخبگان فراهم کرده‌اند.
به عقیده اغلب صاحب‌نظران، وجود جمعیت کثیر دانش‌آموختگان بیکار در کشور باوجود همه پیامدها و تبعاتی که در پی دارد؛ این پیام را به جوانان در حال تحصیل در مقاطع پیش از دانشگاه منتقل می‌کند که آینده شغلی مبهمی در انتظار آنان است و این آینده مبهم شغلی، می‌تواند عاملی مهم در مهاجرت استعدادهای برتر دانش‌آموزی تلقی شود.
حکیم زاده می‌گوید: متأسفانه آموزش‌هایی که در مدارس به دانش‌آموزان ما ارائه می‌شود، چندان مهارت محور نیست و این موضوع باعث می‌شود که دانش‌آموزان ما چندان با مباحث کاربردی آشنایی نداشته و بامهارت های مختلف بیگانه باشند که این موضوع نگران‌کننده‌ای است.
از سوی دیگر کثرت دانش‌آموختگان دانشگاهی که متأسفانه با بازار کار چندان مناسبی مواجه نیستند و گسترش دامنه بیکاری این افراد در کشور برای دانش‌آموز ما، تداعی‌کننده این مسئله است که ممکن است در آینده، او نیز نتواند نیاز شغلی خود را برطرف کند و این مسئله نیز به‌عنوان یکی از موضوعات مهم به مهاجرت دانش‌آموزان دامن می‌زند.
وی تصریح می‌کند: بررسی‌ها از افزایش روند مهاجرت دانش‌آموزان از کشور حاکی است، مهاجرت استعدادهای برتر و نخبه واقعیت انکارناپذیری است که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد و یکی از راهکارها می‌تواند این موضوع باشد که آموزش‌های قبل از دانشگاه باید در هویت بخشی و احساس تعلق دانش‌آموزان به جامعه مؤثر عمل کند، درحالی‌که اکنون این‌طور نیست.
‼️اقتصاد دانش‌بنیان باید از پیش‌دبستان و دبستان پایه‌گذاری شود‼️
به گفته حکیم زاده، باید به سمتی برویم که دانش‌آموزان ما به این باور برسند که می‌توانند یافته‌ها و داشته‌های علمی خود را به مرحله کاربردی شدن برسانند در این صورت پیوندی بین مباحث علمی که آموخته‌اند وزندگی روزمره‌شان شکل می‌گیرد و زمینه پرورش خلاقیت دانش‌آموزان را فراهم می‌کند و دانش‌آموزانی که در چنین بستری رشد کنند در آینده قطعاً می‌توانند پایه‌گذار استارتاپ ها و شرکت‌های دانش‌بنیان باشند.
به‌طوری‌که در کشورهای دیگر و نظام‌های آموزشی که عملکرد موفقی داشته‌اند بر مباحث ایده پروری و گسترش خلاقیت دانش‌آموزان تأکید شده است و اگر ما چنین بستری را در کشور فراهم کنیم و مدارسی داشته باشیم که امکان تحقیق و پژوهش و کارورزی و مهارت‌آموزی را برای بچه‌ها فراهم کنند و آن‌ها بتوانند بین داشته‌های علمی که از طریق کتاب‌ها می‌آموزند و خلاقیت خود ایده‌هایی را پرورش دهند که به مرحله تولید برسند، به نظر می‌رسد زمینه‌های لازم فراهم خواهد شد تا کودکان ما تعلق‌خاطر بیشتری به این سرزمین داشته باشند.
بنابراین اقتصاد دانش‌بنیان باید از پیش‌دبستان و دبستان پایه‌گذاری شود. دهمرده عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز با بیان این‌که مهاجرت نخبگان در همه کشورها به‌منظور ادامه تحصیل یا انجام تعاملات علمی انجام می‌شود و موضوع غیرطبیعی نیست، می‌گوید: اما موضوعی که حائز اهمیت است بازگشت، حفظ و نگهداری نخبگان است که تنها با حمایت‌های مادی و معنوی و ارائه امکانات رفاهی و رفع مشکلات و کمبودها میسر است؛ بنابراین باید شرایطی را در کشور فراهم کنیم که شاهد مهاجرت بدون بازگشت نخبگان کشورمان نباشیم.
(منبع روزنامه خراسان)
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.